Onroerend erfgoed

Onroerend erfgoed is de verzamelnaam voor monumenten, stads- en dorpsgezichten, archeologische sites en cultuurhistorische landschappen, die dus wel tastbaar zijn, maar niet verplaatst kunnen worden.

Een deel van het onroerend erfgoed is beschermd. Het Onroerenderfgoeddecreet van 1 januari 2015 voorziet vier mogelijke beschermingsstatuten van onroerend erfgoed.

1. Beschermd monument (geklasseerd)

Een monument is een onroerend goed dat tot stand is gekomen door de mens, door de natuur of door beide samen en dat een of meerdere erfgoedwaarden bezit. Het gaat zowel over bouwwerken gemaakt of aangelegd door de mens en dus met een duidelijke ‘culturele’ stempel, als over meer spontane, door ‘natuurlijke’ processen ontstane elementen.

Vlaanderen kent klein bouwkundig erfgoed zoals kapellen, kruisen, graftekens, schandpalen en straatmeubilair, maar ook grote bouwwerken zoals kerken, industriële panden, stations, molens, sluizen, hoeven, woonhuizen, kastelen en kloostercomplexen. Cultuurgoederen die blijvend verbonden zijn met het monument maken altijd deel uit van de bescherming. Denk maar aan een lambrisering, een trappartij of meubelen die door de architect mee zijn ontworpen. Wanneer zulke cultuurgoederen mee zijn beschermd, staat dat uitdrukkelijk vermeld in het beschermingsbesluit.

Ook kasseiwegen, eendenkooien, begroeide dijken, tuinen en parken, dreefbeplantingen, boomgaarden en individuele bomen, vaak op een specifieke plaats aangeplant, kunnen monumenten zijn.

→ Onder documenten vind je een overzicht van de beschermde monumenten in Maldegem.

2. Beschermd stads- of dorpsgezicht

Een stads- of dorpsgezicht is een geheel van onroerende goederen met omgevende elementen zoals beplantingen, omheiningen, waterlopen, bruggen, wegen, straten en pleinen, dat een of meerdere erfgoedwaarden bezit.

Een voorbeeld van een dorpsgezicht is een historisch centrum van een dorp: de kerk, het kerkhof, het gekasseide plein, het gietijzeren hekwerk, de gracht en de bomen maken allemaal deel uit van het waardevolle ensemble. Het geheel is daarbij meer dan de som van de delen. Een stadsgezicht kan een marktplein zijn, met zijn waterpomp en beeldbepalende gevels, of een stadswijk ontworpen volgens de tuinwijkgedachte.

→ Beschermd dorpsgezicht in Maldegem: Parochiekerk Sint-Barbara en omgeving

3. Beschermd cultuurhistorisch landschap

Een landschap is een deel van het grondgebied dat tot stand is gekomen door de mens, door de natuur of door beide samen. Vanuit deze definitie kun je heel Vlaanderen als een landschap beschouwen. Maar niet elk landschap is vanuit erfgoedstandpunt even waardevol.

Het Onroerenderfgoeddecreet gebruikt daarom het begrip ‘cultuurhistorisch landschap’: een begrensde grondoppervlakte met een geringe dichtheid van bebouwing en een onderlinge samenhang, van algemeen belang door de erfgoedwaarde. Het gaat zowel om landschappen die uitdrukkelijk aangelegd zijn door de mens en dus een duidelijke culturele stempel dragen (zoals wateringen, bolle akkers of kasteeldomeinen), als om meer spontane, door natuurlijke processen ontstane landschappen waar de menselijke invloed wat beperkter is gebleven (zoals getuigenheuvels of kustduinen). Meestal gaat het om een dynamische wisselwerking tussen de mens en de natuur (zoals ingerichte riviervalleien of bosgebieden).

→ Beschermd cultuurhistorisch landschap in Maldegem: Papinglohoeve en omgeving

4. Beschermde archeologische site

Een archeologische site is een terrein of onroerend goed dat sporen of vondsten bevat die archeologische erfgoedwaarde hebben. Die sporen kunnen in de ondergrond zitten, aan het oppervlak liggen of zich onder water bevinden. Ook de vondsten (van gebruiksvoorwerpen over sierraden tot bouwmaterialen) horen bij de archeologische site, omdat ze er nu eenmaal deel van uitmaken.

→ Beschermd als archeologische site in Maldegem: Kasteel en dorpskern van Middelburg

Naast de databank Beschermd Erfgoed is er ook de inventaris onroerend erfgoed. Deze inventaris geeft je een overzicht van het waardevolle erfgoed in Vlaanderen, goed voor meer dan 90.000 erfgoedobjecten in totaal.

Op basis van de inventaris verschijnt jaarlijks een vastgestelde lijst van het bouwkundig erfgoed in Vlaanderen. Voor gebouwen op deze lijst gelden bepaalde rechtsgevolgen en is er een speciale regeling voor energieprestatie, functiewijziging, sloop en sociale huisvesting. Voor meer info hierover kan je terecht bij de Dienst Ruimtelijke Ordening.

Je kan in de inventaris zoeken naar bouwkundig erfgoed, historische tuinen en parken, varend erfgoed, houtig erfgoed, historische orgels of naar wereldoorlogerfgoed.

Via het Geoportaal kan je makkelijk het onroerend erfgoed in Maldegem bekijken en zelfs zoeken op straatniveau.